Ubezpieczenie członków zarządu (D&O)

Ubezpieczenie członków zarządu

Ubezpieczenie członków zarządu chroni od skutków nieprawidłowych działań i/lub błędnych decyzji w postaci czystej straty finansowej, czyli uszczerbku majątkowego wyrażonego w pieniądzu, nie będącego ani szkodą rzeczową, ani szkodą osobową. Ochrona ubezpieczeniowa obejmuje zwykle koszty ochrony prawnej w postępowaniu przygotowawczym, w postępowaniu w sprawie i/lub przeciwko osobom ubezpieczonym zarówno w postępowaniach cywilnych, karnych, jak i administracyjnych. Środki z polisy mogą pokryć kary i grzywny administracyjne, kwoty odszkodowań, koszty opinii biegłych i ekspertów, a także koszty odzyskania dobrego imienia, poręczenia majątkowego oraz koszty zarządzania skutkami zdarzenia kryzysowego w spółce.

Nietrudno wyobrazić sobie scenariusz, w którym zarząd spółki będzie musiał bronić się nawet przed nieuzasadnionym roszczeniem– a w związku z tym pokryć m.in. koszty roboczogodziny adwokatów, koszty opinii biegłych / ekspertyz, czy koszty odzyskania dobrego imienia w mediach!

Ubezpieczenie dla członków zarządu… i nie tylko

Ubezpieczenie D&O (z angielskiego Directors and Officers) jest nazywane zamiennie ubezpieczeniem członków zarządu, jednak w podstawowym zakresie ochroną ubezpieczeniową są objęte również inne osoby pełniące stanowiska decyzyjne w spółce jak m.in.:

• członkowie rady nadzorczej,
• główna księgowa lub inna osoba odpowiedzialna za księgi rachunkowe,
• członkowie komisji rewizyjnej,
• prokurenci spółki,
• pracownicy pełniący funkcje zarządcze / nadzorcze w spółce (najczęściej w oparciu o udzielone im pełnomocnictwa).

Powyższy wykaz osób objęty ochroną w ramach polis D&O pokazuje, iż te ubezpieczenia są dedykowane dla spółek kapitałowych. Jednocześnie nazywanie tego rozwiązania ubezpieczeniem zarządu sp. z o.o. również nie będzie do końca prawidłowe, gdyż lista osób ubezpieczonych może być (i zwyczajowo jest) znacznie dłuższa, a polisę można wykupić również w przypadku spółki akcyjnej. Będąc precyzyjnym należałoby się posługiwać określeniem: ubezpieczenie członków władz spółki kapitałowej.

Kary administracyjne

Kara administracyjna to sankcja o charakterze pieniężnym, nakładana przez urząd lub instytucje publiczną za złamanie prawa. Dotyczy sytuacji, w których doszło do niewywiązania się z obowiązku lub złamania zakazu. Kara administracyjna może być wymierzona osobie fizycznej, osobie prawnej lub jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej. W przypadku działania siły wyższej (np. powódź, trzęsienie ziemi, działania zbrojne, epidemie) kara nie jest nakładana.

Kara administracyjna w praktyce może wyglądać następująco:

• Apteka sprzedające leki bez wymaganej recepty może zostać ukarana karą pieniężną w wysokości do 50 000 zł,
• Firma przetwarzające dane osobowe w sposób niezgodny z RODO może otrzymać administracyjną karę pieniężną w wysokości do 20 milionów euro,
• Rolnik eksportujący rośliny bez wymaganych dokumentów może zostać obciążony opłatą sankcyjną w wysokości do 10 000 zł.

Funkcje kary administracyjnej:

• prewencyjna – kara pieniężna ma przede wszystkim „odstraszyć”
• represyjna – kary za działanie niezgodne z prawem, odpłata za czyn (odwet moralny)
• wychowawcza
• kompensacyjna (restytucyjna)

Odpowiedzialność kary administracyjnej ma obiektywny i indywidualny charakter. Obiektywny charakter oznacza, że przy ustalaniu sprawcy nie uwzględnia się jego nastawienia psychicznego ani motywacji, w konsekwencji brak wiedzy lub błędna interpretacja prawa nie zwalniają danej osoby z odpowiedzialności za popełniony czyn. Indywidualny charakter oznacza natomiast, że kara dotyczy konkretnych osób, a nie całego organu, co wymaga udowodnienia osobistego udziału w naruszeniu prawa.

Wymiar kary

Zgodnie z Art. 189d KPA, organ administracji publicznej przy wymierzaniu kary bierze pod uwagę:

• wagę i okoliczności naruszenia (ochrona życia, zdrowia, mienia, interesu publicznego oraz czas trwania naruszenia),
• wcześniejsze naruszenia tego samego rodzaju,
• wcześniejsze ukaranie za to samo zachowanie (przestępstwo skarbowe, wykroczenie),
• stopień przyczynienia się do naruszenia,
• działania podjęte w celu zapobieżenia skutkom,
• wysokość korzyści lub unikniętej straty,
• warunki osobiste strony (dla osób fizycznych).

OC członków zarządu

Część z nas może postrzegać ubezpieczenie D&O jako polisę OC członków zarządu, analogicznie jak ma to miejsce w przypadku OC firmy. Jednakże, należy zauważyć, że zakres ubezpieczenia D&O znacząco wykracza poza samą tylko odpowiedzialność cywilną ubezpieczonych osób.

Tytułem przykładu wskazać należy, iż prezes zarządu, w ramach pełnionej funkcji, może zostać pociągnięty do odpowiedzialności karnej, administracyjnej, podatkowej, czy wynikającej z prawa upadłościowego.

Dlatego też ubezpieczenie D&O bardzo wydaje się być nieodzownym „bezpiecznikiem” menadżera XXI wieku, który chce chronić swój prywatny majątek przed roszczeniami.

Sp. z o.o. odpowiedzialność

Skoro piszemy o odpowiedzialności członków zarządu, warto zadać sobie pytanie, czy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością rzeczywiście zapewniają tak duże bezpieczeństwo, jak można byłoby wnioskować z samej ich nazwy? Sprawdźmy to na kilku przykładach. Dzięki nim będziemy w stanie doprecyzować, dlaczego każdy, kto widnieje w KRS, powinien być ubezpieczony.

Źródła roszczeń do osób decyzyjnych

Roszczenie do osób decyzyjnych w spółce może pojawić się zarówno od strony spółki (np. od udziałowca, pracownika, członka rady nadzorczej), jak i od podmiotów zewnętrznych (np. od kontrahenta, ZUS-u, US-u, KNF-u, PIP-u).

Aktualne statystyki ubezpieczycieli wskazują na praktycznie równy podział (ok 50/50), jeśli chodzi o źródła pochodzenia roszczeń – to pokazuje, że nawet członek zarządu będący jednocześnie udziałowcem spółki może otrzymać roszczenie zarówno z wewnątrz spółki, jak i z zewnątrz. Członkowie zarządu, którzy chcą być odpowiednio przygotowani na ewentualne roszczenia, powinni zadbać o posiadanie stosownego ubezpieczenia.

PRZYKŁAD: Art. 299 KSH

Najczęstsze roszczenia cywilne do członków zarządu pojawiają się w oparciu o Art. 299 Kodeksu Spółek Handlowych:

„Odpowiedzialność członków zarządu w razie bezskuteczności egzekucji przeciwko spółce z o.o.

§ 1. Jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania.

§ 2.  Członek zarządu może się uwolnić od odpowiedzialności, o której mowa w § 1, jeżeli wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu, albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z jego winy, albo że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody.”

PRZYKŁAD: Art. 210 KSH

Kodeks Spółek Handlowych w paragrafie 1 artykułu 210, daje obraz tego, jak będzie wyglądał ewentualny spór na linii spółka – członek zarządu:

„W umowie między spółką a członkiem zarządu oraz w sporze z nim spółkę reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników.”

PRZYKŁAD: Odpowiedzialność za zobowiązania publicznoprawne spółki

Art. 107 w zbiegu z Art. 116 tzw. Ordynacji podatkowej regulują odpowiedzialność osób trzecich za zobowiązania podatkowe spółki:

„Art.  107. Ordynacji podatkowej

§ 1. W przypadkach i w zakresie przewidzianych w niniejszym rozdziale za zaległości podatkowe podatnika odpowiadają całym swoim majątkiem solidarnie z podatnikiem również osoby trzecie.

§ 1. a. Osoby trzecie odpowiadają całym swoim majątkiem solidarnie z następcą prawnym podatnika za przejęte przez niego zaległości podatkowe.”

„Art.  116. Ordynacji podatkowej

§ 1. Za zaległości podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji, spółki akcyjnej lub spółki akcyjnej w organizacji odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna, a członek zarządu:

1) nie wykazał, że:

a) we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym czasie zostało otwarte postępowanie restrukturyzacyjne w rozumieniu ustawy z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne (Dz. U. z 2020 r. poz. 814) albo zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu, o którym mowa w ustawie z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne, albo
b) niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło bez jego winy;

2) nie wskazuje mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części.”

PRZYKŁAD: Odpowiedzialność prokurenta

Mimo, iż w powyższych przykładach nie została jednoznacznie wskazana odpowiedzialność prokurenta np. za długi spółki (bo nie jest on członkiem zarządu), nie oznacza to, że nie ponosi on żadnej odpowiedzialności. Poprzez np. zawarcie niekorzystnych umów handlowych (np. kredytu czy kontraktu dot. produktów spółki) prokurent może przecież wyrządzić spółce znaczącą szkodę, nawet wtedy kiedy działa zgodnie z udzieloną mu prokurą!

Czasowy zakres ochrony w polisie D&O

Standardem na polskim rynku jest stosowanie tzw. triggera czasowego claims made – przekładając to na język klienta, polisa D&O zapewnia ochronę ubezpieczeniową na roszczenia podniesione wobec ubezpieczonych osób po raz pierwszy w okresie ubezpieczenia (lub dodatkowym okresie na zgłaszanie roszczeń).

Wyjątek stanowią zwyczajowo stosowane postanowienia dodatkowe rozszerzające ochronę również na roszczenia, które wpłynęły:

• w tzw. okresie dodatkowym – zwyczajowo stosowany jest okres 36 miesięcy od zakończenia polisy (mający sens, szczególnie wtedy, kiedy firma nie zamierza już kontynuować polisy lub będzie likwidowana),
• w okresie 10 lat, lub nawet dożywotnio (w zależności od wynegocjowanych warunków) dla ustępujących osób decyzyjnych (bo przecież odchodząc ze spółki nie mają one już wpływu na ew. kontynuowanie polisy).

Istotne będzie również prawidłowe oszacowanie na polisie tzw. daty retroaktywnej (lub daty początkowej), gdyż najczęściej ochrona ubezpieczeniowa obejmie tylko te wypadki, które wystąpiły po owej dacie (zatem dla pierwszej polisy D&O data retroaktywna powinna zapewniać pełne pokrycie wstecz!).

Ubezpieczenie członków zarządu – koszt

Co do zasady lista ubezpieczonych osób nie ma wpływu na wysokość składki za to ubezpieczenie. Tym samym sama składka jest zryczałtowana i nie zmieni się ona w ciągu roku, niezależnie np. od powołania nowych członków zarządu, udzielenia prokury, pełnomocnictw.

Elementami, które w największym stopniu wpływają na cenę ubezpieczenia D&O są:

• suma ubezpieczenia,
• limity zastosowane w poszczególnych zakresach ubezpieczenia,
• kondycja finansowa ubezpieczanej spółki,
• branża gospodarki, w której funkcjonuje spółka,
• ilość zatrudnionych w spółce osób,
• planowane zmiany w strukturze własnościowej spółki,
• planowane fuzje / przejęcia,
• planowane oferty publiczne (np. emisja akcji, obligacji),
• zakres terytorialny działalności spółki.

Z dużą dozą prawdopodobieństwa można przyjąć, że ubezpieczenie D&O dla spółki o dobrej kondycji finansowej na sumę 10.000.000 zł będzie kosztowało rocznie ok. 10.000-12.000 zł.

Lista dokumentów niezbędna do przygotowania oferty ubezpieczenia D&O

W celu oszacowania możliwości ubezpieczenia osób decyzyjnych w danej spółce (tak, istnieje szansa na odmowę ubezpieczenia np. ze względu na słabą kondycję finansową lub zwolnienia grupowe w firmie) oraz kalkulacji konkretnej składki ubezpieczyciele zbadają na pewno następujące dokumenty:

• wyniki finansowe spółki za ostatnie 3 lata + ostatnie zamknięte kwartały,
• treść regulaminu zarządu (o ile takowy istnieje),
• treść wniosku – na wzorze brokera lub danego towarzystwa (w takowym wniosku znajdą się na pewno pytania o: dokładną strukturę właścicielską i planowane zmiany, spółki zależne, które ew. również powinny być ubezpieczone, planowane oferty papierów wartościowych, zakres terytorialny działalności, planowane fuzje i przejęcia, roszczenia już odnotowane lub spodziewane, przesłanki do ogłoszenia upadłości przez spółkę).

Standardowe, rynkowe wyłączenia w polisie D&O

Co do zasady polisa D&O nie obejmie swoim zakresem m.in.:

• szkód wynikających z winy umyślnej (jednak dopiero po jej stwierdzeniu przez Sąd, tym samym do ogłoszenia wyroku zapewniając pokrycie kosztów obrony, ekspertyz, stawiennictwa itd.),
• roszczeń i postępowań, toczących się przed wykupieniem pierwszej polisy,
• działań mających na celu uzyskanie korzyści majątkowych lub osobisty,
• odszkodowań za uszkodzenie ciała lub mienia (natomiast koszty obrony przed takowymi roszczeniami, czy zadośćuczynienie za negatywne przeżycia psychiczne już będą objęte zakresem polisy D&O),
• roszczeń na terenie / związanych z terenem USA (możliwe negocjowanie rozszerzenia zakresu o takowe roszczenia),
• roszczeń związanych z obrotem papierami wartościowymi (możliwe negocjowanie rozszerzenia zakresu o takowe roszczenia).

Największe udokumentowane roszczenie z polisy D&O

Dotychczas największym udokumentowanym roszczeniem z polisy D&O było roszczenie właściciela Huty Szopienice do jej byłego prezesa na kwotę 55.000.000 zł! Roszczenie to dotyczyło nieprawidłowego ulokowania wolnych środków spółki (m.in. poprzez inwestycje na Londyńskiej Giełdzie Metali) co doprowadziło do wielomilionowego uszczerbku w majątku spółki (źródło: https://www.parkiet.com/artykul/844615.html).

Ostatecznie bardzo medialna sprawa zakończyła się ugodą z ubezpieczycielem, który wypłacił z polisy D&O 15.000.000 zł w zamian za rezygnację Huty Szopienice z jakichkolwiek dalszych roszczeń względem byłego prezesa oraz jego ubezpieczyciela.

UBEZPIECZENIE D&O

Ponad 6 mln zł odszkodowania z polisy D&O

Należy mieć świadomość, że roszczenia do osób decyzyjnych rzadko wychodzą na światło dzienne. Poniżej wklejamy wycinek z Dziennika Ubezpieczeniowego dotyczący historii roszczenia skierowanego do prezesa zarządu, które skończyło się wypłatą odszkodowania z polisy D&O ubezpieczyciela ALLIANZ:

Ubezpieczyciel po Twojej stronie

Wykupienie polisy D&O gwarantuje, jak widać na przykładzie roszczenia do byłego prezesa Huty Szopienice, że ubezpieczyciel staje się partnerem osoby decyzyjnej, wtedy kiedy ta otrzyma jakiekolwiek roszczenie.

W interesie ubezpieczyciela będzie przecież wybronienie zarzutów stawianych wobec osoby ubezpieczonej, a jeśli to nie będzie możliwe, zawarcie ugody – w innym przypadku ubezpieczyciel będzie zobowiązany pokryć odszkodowanie w wysokości ustalonej w drodze rozprawy sądowej.

Jaka firma ubezpieczeniowa jest najlepsza?

Otwarta na danego klienta, zapewniająca najszerszy zakres ochrony oraz najmniej wyłączeń w ramach najlepszej rynkowo składki. Rynek ubezpieczeniowy zmienia się tak dynamicznie, że rokroczne badanie rynku może wyłonić każdorazowo innego rekomendowanego ubezpieczyciela.

Dla jakich firm jest dedykowana polisa D&O?

Umowę ubezpieczenia D&O mogą zawrzeć nie tylko duże korporacje, ale także średnie czy niewielkie przedsiębiorstwa. Co więcej, często to właśnie one zawrzeć ją powinny, jako że koszty postępowań administracyjnych, sądowych czy odszkodowań nader często doprowadzają tego rodzaju podmioty do problemów finansowych czy nawet do upadłości (co w przypadku dużych korporacji zwykle nie następuje).

Ubezpieczenie D&O dla Twojej spółki

Niezależnie czy prowadzisz małą firmę, czy zarządzasz korporacją jesteśmy do dyspozycji. Jako broker ubezpieczeniowy: przeprowadzimy konkurs ofert na ubezpieczenie D&O, zaproponujemy rekomendowany zakres, sumy ubezpieczenia, wskażemy najlepsze oferty oraz będziemy do dyspozycji w przypadku ew. roszczeń / sporów / wątpliwości.

Jesteśmy najlepiej ocenianą na Śląsku kancelarią brokerską. 

Zapraszamy do kontaktu:

tel.: (32) 49 44 182 / 514 674 600 / kancelaria@brokerzyslascy.pl

Brokerzy Śląscy | Broker Ubezpieczeniowy Katowice | Broker Ubezpieczeniowy Śląsk |